Թոփ-10 Անել

Թոփ 10 անելիքները Հայաստանում

Հայկական սուրճ խմել

Սուրճ խմելը Հայաստանում, ինչպես նաև ամբողջ աշխարհում օրվա ընթացքում հաճելի հանգստի կամ ընդմիջման հետ է ասոցացվում: Մեծամասամբ ընդունված ու տարածված է այսպես կոչված սև սուրճը: Չնայած, որ Հայաստանում սուրճ չի աճում, թերևս դժվար է գտնել ավելի հայկական ըմպելիք, քան սուրճն է: Հայաստանում անհնար է որևէ հայի տուն գնալ և սուրճ խմելու առաջարկ չստանալ: Ընդհանրապես, հայկական հյուրասիրությունը, որքան էլ առատ ու բազմատեսակ ճաշկերույթ ենթադրի, սկսում և վերջանում է սրճով: Սուրճի գործածությունը համարյա թե ռիտուալի է վերածվել: Աշխատակիցները, միևնույն նվագախմբի երաժիշտները, վերջնաժամկետներ քննարկող ծրագրավորողները, հերթապահող բժիշկներն արդեն ունեն հստակ ամրագրած սրճի ժամեր ու սիրելի վայրեր, որոնք սրճըմպումը վերածում են ամենօրյա ավանդական հաճելի ծեսի: Երբ մուսան երկար ժամանակ չի գալիս, ստեղծագործ մարդիկ հաճախ դիմում են իրենց «բարեհաճ ընկերներին»: «Սուրճն այն ուղեկիցն է, որի հետ գրողի աշխատանքը դադարում է լինել տանջալի», - ասում էր սուրճի մեծ սիրահար Բալզակը: Ի դեպ, հատկանշական է, որ ջազվեում մինչև եռալը առաջացած փրփուրին հայերը «սեր» են ասում։ Վիճակագրության համաձայն, հայաստանցի սուրճ խմող մարդը միջինում տարեկան սպառում է 3.5-4 կգ սուրճ, որը կազմում է մոտ 67 լիտր:

Կարդալ ավելին

Մասնակցել կիրակնօրյա պատարագի

Քրիստոնեությունը տարածվել է Հայաստանում Բարդուղիմեոս և Թադեոս առաքյալների կողմից առաջին դարում: Հայաստանը առաջին երկիրն էր, որն ընդունեց քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն՝ 301 թվականին: Հայկական պետությունը և հայ ժողովուրդը միշտ նվիրված են եղել իրենց եկեղեցուն՝ հիմնադրման օրվանից, իսկ Հայ Առաքելական Եկեղեցին իր երկար պատմության ողջ ընթացքում միշտ եղել է անկախ եկեղեցի՝ իր սեփական դոկտրինայով և Պատրիարքով (Կաթողիկոս)։ Պատարագը քրիստոնեական հիմնական ծառայությունն է: Այն խորհրդանշում է Հիսուս Քրիստոսի զոհաբերությունը: Մասնակցելով Հայ Առաքելական Եկեղեցու Պատարագին ՝ անձը ոչ միայն մասնակցում է կարևոր հոգևոր իրադարձության, այլև ներթափանցում է երկրի ամենաանհայտ ու հոգևոր շերտեր: Հայկական եկեղեցում կիրակնօրյա պատարագին մասնակցելը հետաքրքիր և յուրահատուկ փորձառություն է, քանի որ այն շատ տարբեր է ինչպես կաթոլիկ, այնպես էլ ուղղափառ ծառայություններից: Դարերի ընթացքում պատարագը շատ քիչ արարողակարգային փոփոխություններ է կրել: Հայ Առաքելական Եկեղեցին շատ մոտ է մնում ամենավաղ ճշմարիտ եկեղեցական երևույթներին, քանի որ 5-րդ դարից սկսած շատ քիչ բաներ են փոխվել: Եթե բախտ վիճակվի մասնակցելու Էջմիածնի Մայր Տաճարի կիրակնօրյա պատարագին, Դուք ականատես կլինեք շատ գեղեցիկ արարողության՝ Կաթողիկոսի պատարագին ուղեկցելու արարողություն, որը տեղի է ունենում գրեթե յուրաքանչյուր կիրակի:

Կարդալ ավելին

Գնալ "Yell" էքստրիմ պարկ

Յելլ Էքսթրիմ պարկը էքստրեմալ ժամանցի գոտի է Տավուշի մարզի Ենոքավան գյուղում։ Այն Հայաստանում առաջին էքստրեմալ զվարճանքի վայրն է։ Պարկը հնարավորություն է ընձեռում զբաղվել էքստրեմալ սպորտով՝ առանց պրոֆեսիոնալ լինելու անհրաժեշտության: Ենոքավանը Երևանից 142 կմ հեռավորության վրա է: Այգում սկզբից գործարկվել է զիփլայնը, ինչից հետո հերթով ավելացել են էքստրեմալ զվարճանքների տեսակները: Yell Extreme Park-ն առաջարկում է Զիփլայնի 5 տարբեր ճոպանագիծ՝ 135-ից 750մ երկարությամբ:

Կարդալ ավելին

Թռչել Տաթևեր ճոպանուղով

Տաթևի վանքը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության Սյունիքի մարզի Տաթև գյուղի հարավում: 1995 թվականին այն համալրել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պատմամշակութային ժառանգությունների հայկական ցանկը։ Հենց նույն Սյունիքի մարզում է գտնվում զբոսաշրջիկների համար ամենահետաքրքր և գրավիչ վայրերից մեկը՝ Տաթևեր ճոպանուղին, որը ձգվում է 5․7 կմ։ «Տաթևեր» ճոպանուղին գրանցվել է Գինեսի ռեկորդների գրքում որպես աշխարհի ամենաերկար հետադարձելի ճոպանուղի, որը շարժվում է առանց կանգառի։

Կարդալ ավելին

Հայկական կոնյակ համտեսել

ժամանակակից Հայաստանի տարածքում գինեգործությամբ և խաղողագործությամբ զբաղվել են մ.թ.ա XV դարից: Դրա մասին են վկայում հնագույն ձեռագրերն ու ժողովրդական ավանդազրույցները։ Հունական պատմիչներ Հերոդոտոսի, Քսենոփոնի, Ստրաբոնի աշխատություններում հիշատակվում է, որ հայկական կոնյակն արտահանվում էր հարևան երկրներ՝ վաճառքի նպատակով։ Գինին եղել է բարձր որակի, հնեցված և պատրաստվում էր խաղողի տարբեր տեսակներից: Հայաստանը խաղողի աճեցման ամենահին ավանդույթ ունեցող երկիրն է: Կոնյակագործությունը Հայաստանում սկիզբ է առել 1887 թվականին: Նվիրատու և վաճառական Ներսես Թաիրյանի կողմից, Երևանում ստեղծվել է առաջին գինու գործարանը: Կոնյակի պատրաստման գործընթացն իրականացվել է դասական ֆրանսիական տեխնոլոգիայով: Ժամանակի ընթացքում գրեթե 150 տարվա պատմություն ունեցող կոնյակները մեծ համբավի էին արժանացել։ Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլը, այս խմիչքը փորձելուց հետո, հայտարարել է, որ այլևս չի խմի ոչ մի այլ տեսակ կոնյակ: Մինչ իր կյանքի ավարտը (1965) Չերչիլը կանոնավոր կերպով ԽՍՀՄ-ից ստանում էր 10 արկղ Հայկական կոնյակ (յուրաքանչյուրում` 20 շիշ), որը նա կոչում էր «Աստվածային խմիչք»:
Այսօր համտեսի տուրերը մեծ պահանջարկ ունեն: Այս տուրերի ընթացքում այցելուներին բացառիկ հնարավորություն է տրվում իմանալ կոնյակի և գինու արտադրության տեխնոլոգիաների մասին, որոնք դարերի ընթացքում մշակվել և կատարելագործվել են հայ գինեգործների կողմից, այցելել Հայաստանում ամենահին և նորագույն կոնյակային գործարանները և գինեգործարանները, տեսնել կաղնու տակառների պահեստները: Շատ գործարաններ հնարավորություն են տալիս տեսնել խաղողի այգիները, տեղեկատվություն ստանալ տակառներում կոնյակի հնեցման տեխնոլոգիաների մասին և, իհարկե, վայելելու դրանց յուրահատուկ համը:

Կարդալ ավելին

Հայաստանի հարսանիքներին այցելելը 

Ընտանիք կազմելը հայերի կյանքում ամենակարևոր իրադարձություններից մեկն է։ Այս իրադարձությանը պատրաստվում են մի քանի ամիս։ Հայերը հրավիրում են մեծ քանակությամբ հյուրեր, ընդունում նրանց երգերով և պարերով, պահպանում գեղեցիկ ավանդույթներ, փոխանակվում նվերներով։ Հայերը չեն խնայում ոչ ուժերը, ոչ միջոցները հարսանիքի կազմակերպման համար, իսկ հարսն ու փեսան այդ օրը դառնում են իսկական արքա և արքայադուստր։ Հայաստանի յուրաքանչյուր տարածաշրջան պատմականորեն ունեցել է իր սեփական հարսանեկան ավանդույթները, չնայած որ շատ ծեսեր և ավանդույթներ ընդհանուր էին գրեթե բոլոր տարածաշրջանների համար։ Տոնակատարությունը սկսվում էր հարսանիքից մեկ օր առաջ։ Նախկինում ամբողջ գյուղը, ազգականները և մտերիմները հավաքվում էին հարսնացուի տանը՝ տոնական հաց, լավաշ և գաթա պատրաստելու համար։ Հայերը միշտ բարձր են գնահատել եկեղեցում պսակադրության ծեսը, ուստի հազվադեպ են բաց թողնում այս փուլը։ Եկեղեցում օրհնություն ստանալուց, մատաները փոխանակելուց և հավատարմության ու նվիրվածության խոստումներ տալուց հետո, հարսանեկան շարանը ուղորդվում է փեսայի տուն։ Երբ հարսանիքի ծեսը տեղափոխվում է ռեստորան, սկսվում է երեկոն վարող՝ թամադայի առաքելությունը։ Նա պետք է իմանա բոլոր կենացների ճիշտ հերթականությունը՝ ընտանեկան առաջնահերթությունների համաձայն։ Երեկոյի ընթացքում զույգը դահլիճի կենտրոն է հրավիրում համարձակ տղաներին ու աղջիկներին և նվիրում նրանց տարոսիկներ (փոքրիկ նվերներ), որոնք հարսանիքի խորհրդանիշն են և մաղթանք երիտասարդներին՝ շուտով իրենց ընտանիքը կազմելու։ Ժամանակակից հայկական հարսանիքները ուղեկցվում են հրավառությամբ, հանրահայտ երգիչների ելույթներով, ժամանցային խաղերով, ժողովրդական և ժամանակակից պարերով: Հարսանիքը հայերի ամենասիրված և սպասված իրադարձություններից մեկն է։

Կարդալ ավելին

Լսել դուդուկ և ջազ

Դուդուկը՝ հայկական ժողովրդական փողային գործիք է։ Դուդուկը հայ ժողովրդական երաժշտական մշակույթի բնորոշ խորհրդանիշերից մեկն է։ Այս գործիքը, որը պատրաստված է ծիրանենու փայտից, շատ տարածված է ոչ միայն պրոֆեսիոնալ երաժիշտների, այլ նաև սիրողական երաժիշտների շրջանում։ Աշխարհահռչակ կոմպոզիտոր Արամ Խաչատուրյանը գրել է. «Դուդուկը այն միակ գործիքն է, որի ձայնը ստիպում է ինձ լացել»։ Հետազոտողները պնդում են, որ դուդուկի պատմությունը շուրջ 1500 տարի ունի։ Հայկական դուդուկի պատմությունը սկսվում է Տիգրան Մեծի՝ մ.թ.ա. 95-55 թվականներին թագավորելու ժամանակներից։ Էթնո-երաժշտագետ Ջոնաթան Մաքքոլումը ասել է. «Սա [դուդուկը] միակ հայկական երաժշտական գործիքն է, որը պահպանվել է մինչև մեր օրեր և հանդիսանում է հայկականության խորհրդանիշ։ Դուդուկի գլխավոր առանձնահատկությունը՝ լսարանին հայերեն լեզվի առանձնահատկությունների փոխանցումն է»։ 2005 թվականին ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ն հայտարարել է, որ հայկական դուդուկը հանդիսանում է մարդկության բանավոր և ոչ նյութական մշակութային ժառանգության գլուխգործոցներից մեկը։ Իսկ 2008 թվականին ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում ընդգրկվել է հայկական ոչ նյութական մշակութային ժառանգության տարրը՝ «Դուդուկը և նրա երաժշտությունը»։

Երևանում ջազը անվերապահորեն կապված է Լևոն Մալխասյանի հետ։ Մեծն կոմպոզիտոր և կատարող Լևոն Մալխասյանը մեկ անգամ հարցազրույցում ասել է. «Ինչպես հիշում եմ, ջազը միշտ ժողովրդական էր և պահանջված Երևանում։ Ընդհանուր առմամբ Հայաստանը՝ ջազի շարունակական պահանջարկ ունեցող երկիր է»։ 1968 թվականին Մալխասյանը առաջին անգամ կազմակերպել է Հանրապետական ջազի փառատոն։ Դա իսկապես մեծ իրադարձություն էր։ Երևանը ջազով շնչում է բոլոր եղանակների ընթացքում։ Շատ ակումբներ կան, որտեղջազիերկրպագուներըերեկոյանկարողենվայելելերաժշտությունը։

Կարդալ ավելին

Սևանա լիճում զբոսնել

Սևանա լիճը Հայաստանի քաղցրահամ ջրերի մարգարիտն է, ամենամեծ բարձրադիր ջրամբարը, որը ոչ միայն հրաշալի վայր է հանգստի համար, այլև յուրահատուկ հնարավորություն այն մարդկանց համար, ովքեր հետաքրքրված են նավագնացությամբ, ձկնորսությամբ, շարժիչով նավերով նավարկելով, դայվինգով և ջրի մեջ սուզվելով։ Սևանա լիճը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1900 մետր բարձրության վրա։ Լճի երկարությունը 70 կմ է, առավելագույն լայնությունը՝ 55 կմ։ Ջրի մակերեսը կազմում է 1260 կմ², ինչը Սևանա լիճը դարձնում է Հարավային Կովկասի ամենամեծ լիճը։ Ջրի առավելագույն ջերմաստիճանը ամառվա ընթացքում կարող է հասնել 24-25 °C-ի։ Լճի շուրջ շատ հանգստավայրեր, հյուրանոցներ և առանձնատներ կան, որոնք կարելի է վարձակալել։ Կան նաև ընդհանուր օգտագործման հասարակական և մասնավոր լողափեր, որոնք կարող են լինել անվճար կամ վճարովի։ Սևանի մշակութային և կրոնական կենտրոն է հանդիսանում Սևանի թերակղզին է՝ IV դարում հիմնադրված Սևանավանք եկեղեցով, ինչպես նաև IX դարում կառուցված Սուրբ Առաքելոց և Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցիներով։ Սա ուխտագնացության վայր է, որտեղ մարդիկ գնում են երեխաներին մկրտելու, պսակադրվելու կամ պատարագին մասնակցելու։ Սևանավանքը գտնվում է լճից բավական բարձր։ Սա հնարավորություն է տալիս վայելելու անմոռանալի գեղեցիկ տեսարան։ Լճի վրա մշտապես թռչում են մշտական բնակիչները՝ ճայերը, որոնք ամբողջացնում են Սևանա լճի զարմանահրաշ տեսարանը։

Կարդալ ավելին

Շախմատ և Նարդի խաղալ

Նարդի՝ դա սեղանի խաղ է, որը խաղում են երկու անձ: Սա մարդկության կողմից հայտնի ամենահին խաղերից է: Հայաստանում նարդին ոչ միայն խաղ է, այլ նաև ապրելակերպ, մեծահասակների ամենասիրելի զբաղմունքը, հայերի ամենահայտնի զբաղմունքի միջոցներից մեկը: Հայերը նարդի են խաղում ամենուր՝ տանը, հյուր գնալիս, նույնիսկ վերցնում են նարդին բնության գրկում հանգստանալիս: Նարդին կարող է նաև լավ նվեր լինել այն մարդկանց համար, ովքեր սիրում են այս խաղը: Երևանի կենտրոնում գտնվող Վերնիսաժում կարելի է տաղավարներ գտնել

Շախմատը Հայաստանում համարվում է սպորտի արքա: Թեև Հայաստանը տարածքով փոքր երկիր է, այն շախմատի աշխարհի գերուժն է: Այն հաճախ հաղթանակներ է տոնում միջազգային մրցույթներում: Շախմատը հայտնի էր Հայաստանում դեռ վաղ Միջնադարից, բայց հատկապես հայտնի դարձավ Խորհրդային Միության շրջանում: Սա ամենահանրաճանաչ խաղերից մեկն է երկրում: Շախմատ խաղում են երեխաները, դեռահասները և մեծահասակները: Շախմատը հատկապես հայտնի դարձավ Հայաստանում 1960-ականներին՝ երբ Տիգրան Պետրոսյանը դարձավ Շախմատի Աշխարհի Առաջնության հաղթող: Հայաստանը՝ մեկ բնակչի հաշվով գրոսմայստերների թվով առաջատարներից է: Շախմատը այնքան տարածված է հայերի մոտ, որ 2011-2012 ուսումնական տարում դարձավ պարտադիր առարկա Հայաստանի պետական դպրոցներում:

Կարդալ ավելին

Տեսնել հայկական պետրոգլիֆները

Ժայռապատկերները կամ պետրոգլիֆները՝ հին նկարներ և տեսարաններ են քարե մակերևույթների վրա, որոնք տեղակայված են քարանձավների պատերին, առաստաղներին, ժայռերի և քարերի վրա։ Հայկական նկարազարդ մշակույթի հնագույն շերտերը, պետրոգլիֆները, ներկայացնում են "նկարներ" քարերի վրա, որոնք արտացոլում են անցյալ իրականությունը։ Առաջին պետրոգլիֆները հայտնաբերվել են Հայաստանում 1902-1910 թվականներին և արդեն 1913 թվականին Գրիգոր Գափանցյանը հայտնաբերված ժայռապատկերների մասին լայնամասշտաբ հոդված է գրել "Արարատ" ամսագրի առաջին համարում։ Հայաստանում կան մի քանի շրջաններ, որտեղ հայտնաբերվել է բազմաթիվ ժայռապատկերներ։ Մասնավորապես՝ Արագածը, Գեղամա լեռները, Սյունիքը, Ուխտասար լեռան լանջերը։ Այս շրջաններում ընդհանուր առմամբ հայտնաբերվել է 20,000 ժայռապատկերներ, որոնցից ավելի քան 6,000-ը հայտնաբերվել են Սյունիքի Ուխտասարում։ Ժայռապատկերները թվագրվում են մ.թ.ա. 7000 թվականին և նույնիսկ ավելի վաղ ժամանակահատվածով։ 1966 թվականի սկզբին Գեղամա լեռներում, իսկ հետո Վարդենիսի լեռներում և Արագած լեռան լանջերին հայտնաբերվել է մոտ 30,000 ժայռապատկեր։ 1967 թվականին Վարդենիսի լեռներում հայտնաբերվել են 3 հին վայրեր, որոնց նշանակությունը՝ ըստ հետազոտողների, մասնավորապես ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր Բենիկ Թումանյանի՝ հետևյալն է. "Սրանք քարե վկայություններ են մեր հեռավոր նախնիների աստղագիտության մտքի մասին"։

Կարդալ ավելին